Ekonomist
  • Экономика
    • Макроэкономика
    • Тұрақты даму
    • Гендерлік экономика
    • Еңбек
    • Теңсіздік
    • Кедейлік
    • Архив
  • Қаржы
    • Қаржы
    • Инвестициялар
    • Инфляция
    • Кірістер
    • ESG
    • Мемлекеттік қарыз
  • Бизнес
    • Адами капитал
    • Ауыл шаруашылығы
    • COVID-19
  • Технология
    • Технологиялар
    • Цифрлық экономика
    • Жасанды интеллект
  • Сарапшы
  • Серіктес
  • Жоба
    • Жоба жайлы
    • БАҚ біз туралы
    • АЭФ-2019
    • Контактілер
  • ru RU
  • kz KZ
Нәтиже табылмады
Барлық нәтижелерді көру
  • Экономика
    • Макроэкономика
    • Тұрақты даму
    • Гендерлік экономика
    • Еңбек
    • Теңсіздік
    • Кедейлік
    • Архив
  • Қаржы
    • Қаржы
    • Инвестициялар
    • Инфляция
    • Кірістер
    • ESG
    • Мемлекеттік қарыз
  • Бизнес
    • Адами капитал
    • Ауыл шаруашылығы
    • COVID-19
  • Технология
    • Технологиялар
    • Цифрлық экономика
    • Жасанды интеллект
  • Сарапшы
  • Серіктес
  • Жоба
    • Жоба жайлы
    • БАҚ біз туралы
    • АЭФ-2019
    • Контактілер
Нәтиже табылмады
Барлық нәтижелерді көру
Ekonomist
Нәтиже табылмады
Барлық нәтижелерді көру
Басты бет Реплика

Қарыздан құтылатын уақыт

Project Syndicate Project Syndicate
25.01.2021
Источник: Project Syndicate

Источник: Project Syndicate

Бұл материал Project Syndicate-мен бірлесіп жарияланған. 

Виллем Х. Буитер*

 

НЬЮ-ЙОРК – COVID-19 дағдарысы көптеген жеке және мемлекеттік қарызгерлерді өтеуге күші жете бермейтін борыш батпанына тастайтыны анық. Біз әлі де ұсыныс пен сұраныс жағында өзгерістер қатар орын алатын Кейнсиандық дағдарыс фазасының алдында тұрмыз. Оның соңы жаһандық депрессияға алып келуі мүмкін.  Алайда коронавируспен күрес сәтті аяқталса, үй қожалығы сақтық үшін қор жинаумен шектеліп, ал кәсіп еріксіз капитал шығынымен ғана айналысатын болады. Бұның барлығы жиынтық сұраныстың/Кейнсиандық үдерістің одан әрі құлдырауына апарады. Бюджеттегі дефицит есебінен қаржыланатын, мүмкін болған жағдайда монетизацияланатын мемлекеттік ынталандыру ғана өндірістегі алшықтықты жоя алатын жалғыз құрал болмақ. 

Әлем бойынша алдыңғы қатарлы қор валютасын шығарушы Американың өзге мемлекеттерге қарағанда федералды үкіметтің қарыз алу мен қарызды монетизациялау мүмкіндігінде шектеулер аз. Бүгінгі таңда қабылданып жатқан төтенше экономикалық шара «Коронавирусқа байланысты қаржылай көмек пен экономикалық қауіпсіздік туралы» заң (CARES) бойынша шығындар, грант пен несиені қолдау, сондай-ақ, актив пен басқа да кепілдерді сатып алу үшін 2,3 трлн доллар қаржы бөлінеді. Конгрестің Бюджет жөніндегі басқармасының дерегіне сәйкес, алдағы он жылдықта аталған заң федералды тапшылықты «тек қана» 1,7 трлн долларға арттырады. Арасындағы айырмашылық АҚШ Федералдық қор жүйесінің шұғыл несие бағдарламасының кепілдігін қаржыландыру үшін  1,7 трлн доллардың  резервте сақталуымен түсіндіріледі. Бұл кепілдер ешқашан қолданылмайды деп жорамалданып отыр.

Шын мәнісінде жағдай басқа. Демократиялық партия бақылауындағы АҚШ Өкілдер палатасы жақында  3 трлн доллар сомасында тағы бір қаржылық заң жобасын қабылдады және оны барлық үлгіде Сенат мақұлдап, одан соң жаңа ынталандыру легі пайда болуы мүмкін. Заң шығарушылардың айтуынша, тіпті АҚШ-тың өзінде штат және жергілікті билік өкілдерінің көпшілігінде қаржы, несие кепілі немесе федералды үкіметтің тікелей трансфертінсіз дағдарысты жеңуге жеткілікті қаржы болмайды. 

АҚШ-тағы жағдайдың баламасы әлемде де орын алып жатыр: экономикалық қолдауға бағытталған үкіметтік бағдарламалар мемлекеттік қарыз бен мемлекеттік сектор балансына тәуелді жеке қаржы көлемінің артуына алып келеді. Германия Федералды конституциялық сотының даулы шешімі, сондай-ақ, «Жаңа Ганзей лигасын» қалыптастырған ЕО-қа мүше сегіз елдің жалпыеуропалық қарыз идеясын қарастыруға дайын еместігінің салдарынан Еуроаймақта экзистенциалды дағдарыс бой көтеріп келе жатыр. Жалпы көлемі 240 млрд еуро (263 млрд доллар) болатын  «Пандемия кезінде дағдарысқа қарсы қолдау көрсету» деп аталатын ЕО-тың жаңа механизмі тым азшылық етеді, себебі ол Еуроаймақтағы елдердің ЖІӨ-ің 2%-на ғана тең.  Егер ЕО қолдауды күшейтпесе, Италия жайсыз таңдауға тап болуы мүмкін: Еуроаймақтан кету немесе қажетті бюджеттік ынталандыруды жүзеге асыру мүмкіндіктерінен айрылып оның құрамында қалу. 

Әлбетте, жаңа франко-германдық ұсыныс бар. Ол бойынша ЕО капитал нарығынан түскен қарыз (ЕО жылдық бюджеті оның ЖІӨ-нің 1% құрады) арқылы қаржыланатын 500 млрд еуро (ЕО елдері ЖІӨ-нің 3,6 %) көлеміндегі  ЕО Еуропалық экономиканы қалпына келтіру қорын құру көзделіп отыр. Әзірге аталған қаражаттың қаншалықты жаңа әрі қанша жыл жұмсалатыны белгісіз. Франция және Германия үкіметтерінің ұсынысына сәйкес, аталған қаржы бюджеттік проблемалары бар елдерге грант ретінде қарастырылса, бұл қарызды бірлесіп төлеумен тең келеді және  «Жаңа Ганзей лигасы» тарапынан вето қою мүмкіндігін арттырады. Ал егер Еурокомиссия  ЕО елдерінің барлығына нарық жағдайында несие беру туралы шешім қабылдаса, Италия Еуроаймақтан шығып кетудің аз-ақ алдында қалады. 

Бағымызға орай, алғы жылжудың тағы бір жолы бар. Экономикасы әлдеқайда дамыған елдерде дағдарыс кезінде жиналып қалған қарыздың біраз бөлігі мемлекеттік құрылым, оның ішінде Орталық банк иелігіне өтуі мүмкін және ол қарыздың барлығы дерлік ешқашан өтеліп бітпейді. Өз тәуелсіздігі мен саяси легитимділігін сақтау үшін Орталық банк  мемлекеттік бюджетпен орнын алмастырмауы керек. Бірақ шағын және орта кәсіпте COVID-19 дағдарысына байланысты туындаған қарыздың кешірілуі міндетті екені айқын. Ұлттық қазына қоры мұндай кешірімнің салдарынан Орталық банкте пайда болған кез келген шығынның орынын толтыруы тиіс.  

Жария саудаға түсетін компаниялардың мемлекеттік несиегерлер алдындағы қарыздары акцияға, нақтырақ айтсақ,  дауыс беру құқығы жоқ артықшылық берілген акцияға конверсияланағаны дұрыс. Ол пандемия экономикалық жоспарлаудың жаңа дәуіріне бастама болады деген пікірдің ықпалын азайтуға мүмкіндік береді. Ұлттық қазына қоры Орталық банктің кез келген шығынының орнын толтыруы тиіс екенін және ескереміз.  Акционерлеу жұмысы барлық жаңа шыққан мемлекеттік қарыз міндеттемелеріне қатысты болуы керек. Салдарынан туындаған үлестік құралдар мемлекеттік бюджеттің бастапқы пайдасының бір бөлігін талап етуі немесе олардың пайыздық мөлшерлемесі ЖІӨ-нің өсу қарқынына байланыстырылуы мүмкін. 

Алайда кедей елдерде осы амалмен әрекет етуге мүмкіндік жоқ. Брукингс институтының дерегі бойынша дамушы елдердің сыртқы қарызы шамамен 11 трлн доллар, олардың осы жылы қарызды жабуға жұмсалатын шығыны 3,9 трлн долларға жетуі мүмкін. Дүниежүзілік банк пен Халықаралық валюта қоры сәуір айында аталған елдердің көпшілігіне қарыз көлемін аз да болсын азайту көмегін ұсынды.  Ал «Үлкен жиырмалық» мемлекетаралық қарыз өтемінде уақытша үзіліс жасауға келісім берді және сол арқылы жүздеген несиегерлердің де үзіліс беруіне жол ашты. 

Дегенмен көмектің бұл түрінің берері тым аз, мерзімі тым кеш. Өйткені, жалпы қарыз мәселесін бірінші орынға қойып қарастырудың мүлдем қажеті жоқ. Кірісі төмен мемлекеттерге қаржы ресурстарын берудің ең тиімді жолы – грант (көмекқаржы). Екінші дүниежүзілік соғыстан кейінгі уақытта Маршалл жоспарында тек грант қарастырылған еді, қазіргі таңда кірісі төмен елдерге ұсынылатын «корона грант»  туралы көңілге қонымды уәж жоқ. 

1996 жылы құрылған ХВҚ мен Дүниежүзілік банк ұйымдарының «Қарыз көлемі жоғары кедей елдерге көмек көрсету» бастамасы (HIPC) арқылы 36 мемлекеттің қарызы толық және ішінара өтелді. Әлемдегі ең кедей елдердің қарызын тұтас кешіруді бастап, осы идеяға қайта оралатын уақыт жетті. Мұндай іріктемелі қарыздан құтылу есебінде ХВҚ, Дүниежүзілік банк, басқа да жан-жақты несиегерлер, шет мемлекеттер, мемлекеттік құрылымдар (мемлекеттік кәсіпорындар), сондай-ақ, жеке несиегерлер алдындағы қарыздар да болуы керек.  

Қарыз –өте қауіпті құрал. Жайсыз, бірақ қашып құтылуға келмейтін шешімдерді айналып өту үшін әлем ұзық уақыт бойы осы құралды қолданып келді. Жаһандық дағдарыс шарықтап тұрған кезде бұдан басқа амал жоқ. 

 

*- Виллем Х. Буитер – Citigroup компаниясының бұрынғы бас экономисі, Колумбия университетінің профессоры.

Copyright: Project Syndicate, 2020.

www.project-syndicate.org

Тегтер: COVID-19project syndicateДүниежүзілік банкХалықаралық валюта қоры
Алдыңғы жазба

Орталық Азиядағы COVID-19 індетіне қарсы шаралар

Келесі жазба

1999-2019 жылдардағы Қазақстандағы отбасылар: некеге тұру азайып, ажырасу артқан

Project Syndicate

Project Syndicate

Материал предоставлен глобальным медиа проектом Project Syndicate

Статьи по теме

Ekonomist - климат

Климат нарығына еркіндік беру

14.05.2021
критическое меньшинство

Шағын қоғамдастықтың ықпалы

12.05.2021
курс тенге

Қазақстандағы «голланд ауруын» қалай жеңуге болады?

03.03.2021

Билл Гейтс: Уақыт жоғалтуға болмайды

18.02.2021
ШОБ-тан өңірлерге КТС беру: жергілікті бюджет жылдың негізгі фискал реформасынан не ұтты?

COVID дәуіріндегі және одан кейінгі компанияларға арналған ESG қоғамдық құндылық компасы

07.01.2021
Покидая «нормальность», обретая нормальность

«Қалыпты өмірден» айырылу, қалпымызға келу

10.01.2021
Көбірек жүктеу

Популярное за месяц

Что такое государственный долг и как он появляется?

Мемлекеттік қарыз қалай пайда болады?

14.02.2021
АПК-2020: борьба за субсидии и результат

Агроөнеркәсіп кешені-2020: субсидия мен нәтиже бәйгесі

08.04.2021
Саяси транзит кезеңінде экономикаға төнетін қауіп-қатер

Саяси транзит кезеңінде экономикаға төнетін қауіп-қатер

03.03.2021
Распространение услуг по уходу за детьми на работников неформальной экономики: уроки политики, извлеченные из опыта стран

Бейресми экономика қызметкерлері арасында бала күтімі қызметінің таралуы: талай елдің тәжірибесінен алынған саясат сабақтары

22.11.2021
Новый глобальный экономический консенсус

Жаңа ғаламдық экономикалық консенсус

19.11.2021
Новые глобальные правила для более справедливого продовольственного будущего

Азық-түлік саласындағы жаңа ғаламдық ережелер

29.08.2021

Свежие новости

Распространение услуг по уходу за детьми на работников неформальной экономики: уроки политики, извлеченные из опыта стран

Бейресми экономика қызметкерлері арасында бала күтімі қызметінің таралуы: талай елдің тәжірибесінен алынған саясат сабақтары

22.11.2021
Новый глобальный экономический консенсус

Жаңа ғаламдық экономикалық консенсус

19.11.2021
Новые глобальные правила для более справедливого продовольственного будущего

Азық-түлік саласындағы жаңа ғаламдық ережелер

29.08.2021
Топ 3 барьера развития женского предпринимательства

Әйелдер кәсіпкерлігін дамытудың басты 3 кедергісі

10.08.2021
Instagram Telegram Youtube
Ekonomist

Подпишитесь на рассылку

Политика сайта

При работе с материалами сайта разрешено использование текста с обязательной гиперссылкой на источник. Редакция сайта не всегда разделяет мнения авторов статей.

© 2024 Ekonomist - только важное| Все права защищены.

  • ru RU
  • kz KZ
Нәтиже табылмады
Барлық нәтижелерді көру
  • Экономика
    • Макроэкономика
    • Тұрақты даму
    • Гендерлік экономика
    • Еңбек
    • Теңсіздік
    • Кедейлік
    • Архив
  • Қаржы
    • Қаржы
    • Инвестициялар
    • Инфляция
    • Кірістер
    • ESG
    • Мемлекеттік қарыз
  • Бизнес
    • Адами капитал
    • Ауыл шаруашылығы
    • COVID-19
  • Технология
    • Технологиялар
    • Цифрлық экономика
    • Жасанды интеллект
  • Сарапшы
  • Серіктес
  • Жоба
    • Жоба жайлы
    • БАҚ біз туралы
    • АЭФ-2019
    • Контактілер

© 2024 Ekonomist - только важное| Все права защищены.