Халықтың әлеуметтік осал топтарының құқықтарына байланысты заңнамадағы оң, теріс және даулы өзгерістерге шолу.
Осы күзде ҚР Парламенті денсаулық және денсаулық сақтау жүйесі туралы Кодекс жобасын қарайды. Жоба үлкен көлемде өзгерістерден тұрады. Алайда көпшілік арасында әлі күнге дейін осы құжаттың қандай да бір талдауы жоқ. Бос орынды толтыра отырып, пациенттердің, атап айтқанда, халықтың әлеуметтік осал топтарының құқықтарын тікелей қозғайтын негізгі сәттерге тоқталамын.
Жасөспірімдер
Алғаш рет он жастан он тоғыз жасқа дейінгі халық санаты ретінде «жасөспірімдер» терминін енгізу ұсынылады. Бұл ‒ бағытты жасөспірімдер жасындағы мәселелерге кешенді көзқарас бере алатын оң өзгеріс.
Ведомствоаралық өзара әрекет аспектісіндегі халықтың осал санаттарының құқықтары. Ведомствоаралық өзара әрекет мәселелерін ашатын 16-Бап:
– білім беру және денсаулық сақтау жүйесінде психологиялық қызметтерді енгізу жолымен қауіпсіз балалық шақ, кәмелетке толу және қарттықты қамтамасыз ету;
– ерекше қажеттіліктері бар адамдарды қамтамасыз ету үшін тең мүмкіндіктер жасау;
– Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының «Салауатты қалалар», «Салауатты жұмыс орындары», «Салауатты университеттер», «Денсаулыққа ықпал ететін мектептер» бағдарламаларын іске асыруды бекітеді.
ДДҰ аталған барлық бағдарламалары міндетті түрде инклюзияға бағытталған.
ҮЕҰ қоғамдық денсаулықты сақтауға қатысуы
Бұдан әрі осы бап әлеуметтік жобалар мен гранттарды іске асыру арқылы жергілікті өзін-өзі басқару органдарын, үкіметтік емес ұйымдарды және қауымдастықтарды жұмысқа тартуды күшейтеді. Бұл ниет ҚР азаматтарының денсаулық сақтау құқықтарын қамтамасыз етуге қоғамдық бірлестіктердің қатысуын декларациялайтын Денсаулық сақтау саласындағы ҚР заңнамасының принциптерімен де (5-бап) расталды. Стейкхолдерлер өрісінің мұндай заңнамалық күшеюі ҚР Президентінен шығатын жоғары деңгейлі саяси күн тәртібімен үйлестірілген. Бұл оң өзгерістер сала деңгейінде корпоративтік басқаруға және қоғам мүддесінде ортақ шешімдер қабылдау арқылы ортақ жауапкершілікті қолдауға жол ашады.
Шалғай елді мекендердің тұрғындары
Қашықтықтағы медициналық көмекпен байланысты бөлім кеңейтілді. Оның ішінде, сәйкестендіру, аутентификациялау және іс-қимылдарды құжаттау кезеңдері (пациенттің құқықтарын сақтау және медицина қызметкерлерінің құқықтарын қорғау үшін негіз) атап өтілді. Жалпы, мен телемедицинаны дамыту үшін негіз дайындауды ірі медициналық бизнестің келешегі ретінде бағалаймын. Бизнес телемедицинаның негізгі қозғаушы күші ретінде — бұл жаһандық түріндегі де және жақын көршіміз ‒ біз айтарлықтай артта қалып бара жатқан РФ-нің де шындығы. Алайда бизнестің әлеуметтік жүктемесін қоса отырып, төмендегі нормативтік-құқықтық актілерді және, тіпті, нақты келісімшарттарды немесе тендерлерді мақсатты конфигурациялау жағдайында ауылдық (шалғайдағы және қатынасу қиын) аудандардың тұрғындары да белгілі бір пайда алады.
Бірлесіп төлеу
Бірінші рет бірлесіп төлеу ұғымы енгізіледі. Мүмкіндік тек амбулаториялық дәрі-дәрмекпен қамтамасыз ету үшін (мемлекет өтейтін және емделуші қалаған дәрілердің құны арасындағы айырмашылықты қосымша төлеу түрінде) және ерікті опция ретінде көзделген. Жаһандық түрде, мұндай бірлесіп төлеу формасы халықтың әлеуметтік жағынан осал топтарына қосымша ауыртпалық түсірмейді және біреудің құқықтарына нұқсан келтірмейді. Алайда медициналық көмекке қол жеткізуде теңсіздікті арттыру үшін белгілі бір кеңістік сонда да пайда болады. Әлеуметтік бағыттағы арнада бірлесіп төлеу идеяларының одан әрі дамуын ұстап тұру маңызды.
Паллиативтік көмек
Бұрын қолданылған анықтама «… және зардап шегуді жеңілдету, ауырсынуды емдеу және ауру салдарынан дене, психоәлеуметтік проблемаларды шешу, оның ішінде, олардың отбасы мүшелері» деген тұжырымдамамен толықтырылды. Мұндай тұжырым паллиативтік көмек көрсетудің халықаралық тәсілдерін көрсетеді, жақында қабылданған салалық стандарттарды қолдайды және терминалды/ жазылмайтын жағдайлары бар пациенттердің құқықтарын кеңейтілген түсіну мен іске асыруды көрсетеді.
Бұл оң жаңалықтың өзінің ең маңызды бөлігінде — ауырсынуды басу мәселесінде жалғасы бар:
– ҚР азаматтарының құқықтары туралы 82-Бап созылмалы жазылмайтын ауруларды емдеудегі жансыздандыру құқығын бекітеді;
– паллиативтік көмек туралы 142-бап та ауырсыну мен азап шегуді жеңілдету мәселесін бөліп көрсетеді.
Психиатрия
Кодекстің ең даулы тұжырымдамаларының бірі «жыныстық сәйкестендірудің бұзылыстары бар адам — қарсы жынысты тұлға ретінде өмір сүруге және қабылдануға ұмтылатын адам» деп айтылады. Егер тұжырымдамаға назар аудармаса (мүмкіндігі шектеулі адамдар, бұрынғыдай мүгедек деп аталатындар сияқты), онда одан әрі 172-бап жынысын ауыстыру құқығына (белгілі бір ескертпелермен) кепілдік береді.
Туберкулез және АИТВ
Туберкулезбен ауыратын немесе ауырған және АИТВ жұқтырған адамдарды әлеуметтік және құқықтық қорғау айтарлықтай кеңейтілді (175 және 177-баптар). Атап айтқанда, жергілікті деңгейде еңбек және тұрмыстық құрылымда жәрдемдесу, инклюзивті білім беруді қамтамасыз ету мәселелеріқарастырылды; туберкулезбен ауырған адамдар туралы ақпаратты жария етуге жол берілмеушілік пен жауапкершілік ерекше қаралады; еңбек шартын тоқтатуға және жұмыс берушінің АИТВ -ға тексеру нәтижелерін сұрауына тыйым салынады.
Жалпы, кодекс жобасы халықтың әлеуметтік жағынан осал санаттары үшін бірқатар оң өзгерістерден тұрады. Одан әрі келісім үдерісінде барлық тиісті нормалар сақталуына үміт артамыз.
